«Έχτισαν» τεράστια χαρτοφυλάκια κρατικών ομολόγων για εύκολα κέρδη και παγιδεύτηκαν από τη δημοσιονομική κρίση – «Τελειώνει το πάρτι με δανεικά από την ΕΚΤ», προειδοποιεί τώρα ο διοικητής της Μπούντεσμπανκ – Από την επιτυχία του νέου προγράμματος δημοσιονομικής εξυγίανσης κρίνεται και η τύχη της Σοφοκλέους.
Έντονο προβληματισμό για την τύχη του «τραπεζοκεντρικού» Χρηματιστηρίου της Αθήνας γεννούν στους ξένους επενδυτές οι τελευταίες δραματικές εξελίξεις στο δημοσιονομικό πεδίο, καθώς οι ελληνικές τράπεζες, με τα τεράστια χαρτοφυλάκια κρατικών ομολόγων που «έχτισαν» τους τελευταίους μήνες για να αποκομίσουν εύκολα κέρδη, απειλούν να παρασύρουν σε τέλμα και τη χρηματιστηριακή αγορά.
Μέχρι και πρόσφατα, η πορεία της αγοράς έμοιαζε να έχει αποσυνδεθεί από τις δημοσιονομικές εξελίξεις: ακόμη και η κρίση χρηματοδότησης του Δημοσίου στις αρχές του χρόνου, με την εκτίναξη των spread των ομολόγων σε πρωτοφανή ύψη, είχε μετατραπεί από τους Έλληνες τραπεζίτες σε μια μεγάλη ευκαιρία εύκολων κερδών, καθώς επανήλθαν δυναμικά στις δημοπρασίες κρατικών ομολόγων, ανέβασαν τις θέσεις τους σε κρατικούς τίτλους ακόμη και πάνω από τα 60 δις. ευρώ και εκμεταλλεύθηκαν κατά τον αποδοτικότερο τρόπο τις υψηλές αποδόσεις των κρατικών τίτλων.
Ως τώρα, θα έλεγε κανείς ότι οι τράπεζες «χτύπησαν φλέβα χρυσού» στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους. Σύμφωνα με στοιχεία του Bloomberg, τα ελληνικά ομόλογα έχουν απόδοση-ρεκόρ φέτος μεταξύ των τίτλων όλων των ανεπτυγμένων χωρών, καθώς έχουν αποδώσει 11% στους τυχερούς κατόχους τους, υπό μορφή τόκων και κεφαλαιακών κερδών από τη μείωση των spread τους τελευταίους μήνες. Οι φορολογούμενοι, βέβαια, «πλήρωσαν» την κερδοφορία των τραπεζών, καθώς στο 9μηνο οι δαπάνες τόκων του Δημοσίου είχαν αυξηθεί κατά 659 εκατ. ευρώ, παρότι η ΕΚΤ έχει μειώσει θεαματικά το βασικό επίπεδο επιτοκίων στην Ευρωζώνη, που είναι πλέον μόλις 1%.
Το μεγάλο κερδοσκοπικό παιχνίδι των τραπεζών με τα ομόλογα του Δημοσίου δεν θα μπορούσε να είχε εξελιχθεί χωρίς τη βοήθεια της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Για να αντιμετωπισθεί η κρίση, η ΕΚΤ πρόσφερε ρευστότητα σε μεσοπρόθεσμη βάση στις τράπεζες χωρίς τον παραμικρό περιορισμό: χονδρικά, όσα ζητούσαν, τόσα έπαιρναν! Σύμφωνα με τα τελευταία δημοσιευμένα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος (λογιστική κατάσταση Αυγούστου 2009) ο δανεισμός των εμπορικών τραπεζών είχε εκτιναχθεί στα 41 δις. ευρώ, ενώ δεσμευθεί ως εγγύηση χρεόγραφα υψηλής διαβάθμισης –κυρίως κρατικά- αξίας άνω των 71 δις. ευρώ!
Μέσα από το αέναο –φαινομενικά…- παιχνίδι του ραντιέρη, οι τράπεζες αξιοποίησαν τη μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο κόστος δανεισμού από την ΕΚΤ και στα επιτόκια των κρατικών ομολόγων για να αποκομίσουν κέρδη που «ισοφάρισαν» τις ζημιές τους από όλα τα άλλα πεδία δραστηριοτήτων. Αρκεί να αναφερθεί, ότι μέχρι και τον περασμένο Ιούλιο το «ισοζύγιο τόκων» (διαφορά δεδουλευμένων τόκων από δάνεια και δεδουλευμένων τόκων καταθέσεων) παρέμενε για τις τράπεζες αρνητικό, αλλά παρά ταύτα κατάφεραν να εμφανίσουν σχετικά υψηλή κερδοφορία το α’ εξάμηνο, χάρη κυρίως στα κέρδη από τα χαρτοφυλάκια ομολόγων.
«The party is over»
Η νύχτα της 4ης Οκτωβρίου ήταν καθοριστική για να τεθεί σε κίνηση η αντίστροφη διαδικασία για τις τράπεζες, όπου τα χαρτοφυλάκια ομολόγων μετατρέπονται σε «βαρίδι», το οποίο απειλεί να παρασύρει και το Γενικό Δείκτη του ΧΑ, λόγω της μεγάλης συμμετοχής των τραπεζικών μετοχών στη συνολική κεφαλαιοποίηση της αγοράς. Η Ελλάδα κοιμήθηκε τη νύχτα των εκλογών με πρόβλεψη για έλλειμμα της τάξεως του 6-8% φέτος, αλλά μετά την επικράτηση του ΠΑΣΟΚ και την εμφάνιση των πραγματικών στοιχείων για την οικονομία «ξύπνησε» με πρόβλεψη για ένα εφιαλτικό έλλειμμα, που θα προσεγγίσει το 13% του ΑΕΠ, αν τελικά δεν το υπερβεί.
Η αποκάλυψη-σοκ για το τραγικό δημοσιονομικό αδιέξοδο της χώρας αλλάζει και τον τρόπο που αξιολογούν οι ξένοι επενδυτές τις τραπεζικές μετοχές, καθώς όλοι αντιλαμβάνονται πλέον, ότι πολύ γρήγορα οι ελληνικές τράπεζες, αν κάτι δεν πάει καλά με την προσπάθεια δημοσιονομικής εξυγίανσης που ξεκίνησε ο κ. Γιώργος Παπακωνσταντίνου, θα βρεθούν με τον… μουτζούρη των ελληνικών ομολόγων σε δεσπόζουσα θέση στα χαρτοφυλάκιά τους και θα είναι αντιμέτωπες με ζημιές που θα μπορούσαν θεωρητικά να εξαφανίσουν εύκολα την κεφαλαιακή βάση τους.
Δεν είναι τυχαίο ασφαλώς, ότι η υποβάθμιση της πιστοληπτικής αξιολόγησης του ελληνικού Δημοσίου από την Fitch συνοδεύθηκε από την άμεση και ανάλογη υποβάθμιση των πιστοληπτικών αξιολογήσεων των ελληνικών τραπεζών, ενώ στην ίδια κατεύθυνση θα κινηθεί και ο οίκος Moody’s, αμέσως μόλις ολοκληρώσει την επόμενη εβδομάδα τη διαδικασία υποβάθμισης της πιστοληπτικής αξιολόγησης της χώρας. «Δημόσιο και τράπεζες θα κινηθούν χέρι-χέρι στο εξής», τονίζει αναλυτής μεγάλης ευρωπαϊκής τράπεζας, υπογραμμίζοντας ότι με τον τρόπο αυτό οι τράπεζες έχουν μεταβληθεί σε ιμάντα μεταφοράς της δημοσιονομικής αναταραχής στο Χρηματιστήριο.
Προς το παρόν, η πίεση στους τραπεζικούς ισολογισμούς είναι ελεγχόμενη, καθώς μετά τις εκλογές το άνοιγμα των spread δεν έχει ξεπεράσει τις 30-40 μονάδες βάσης, σε σχέση με τις 110 μονάδες των αρχών Σεπτεμβρίου. Προς το παρόν, δηλαδή, οι ζημιές από τους κρατικούς τίτλους είναι χαμηλές και ίσως ήδη έχουν καλυφθεί, από τα κέρδη που ρευστοποίησαν το καλοκαίρι οι τράπεζες, προχωρώντας σε μικρές πωλήσεις ομολόγων.
Στην πραγματικότητα, όμως, οι τράπεζες έχουν να αντιμετωπίσουν και άλλη μια σοβαρή πρόκληση, που είναι σε μεγάλο βαθμό ανεξάρτητη από την έκβαση της προσπάθειας της κυβέρνησης να «μαζέψει» το δημοσιονομικό χάος. Αυτή τη φορά, η προειδοποίηση «the party is over» έρχεται από την Φραγκφούρτη, καθώς οι τραπεζίτες της ΕΚΤ –για την ακρίβεια: οι συντηρητικότεροι του Συμβουλίου- αρχίζουν να αισθάνονται άβολα με την τεράστια ρευστότητα που έχουν διαχύσει στην οικονομία της Ευρωζώνης για να αντιμετωπισθεί η κρίση και να προειδοποιούν ότι πολύ συντομότερα από όσο φαντάζονται οι περισσότεροι θα πρέπει ο «ποταμός» να γυρίσει στην Φραγκφούρτη.
Το «γεράκι» της Μπούντεσμπανκ
Ο διοικητής της Μπούντεσμπανκ Άξελ Γουέμπερ, επικεφαλής των «σκληρών» του Συμβουλίου της ΕΚΤ, που πάντως πρόσφατα έχασε μια σημαντική «μάχη» με όσους είχαν ταχθεί υπέρ της ποσοτικής χαλάρωσης της νομισματικής πολιτικής, χτύπησε με αρκετή ένταση το καμπανάκι του κινδύνου, με δηλώσεις του την Πέμπτη.
Ο «ιέραξ» της Φραγκφούρτης τόνισε ότι η ρευστότητα θα πρέπει να αρχίσει να «μαζεύεται» από την ΕΚΤ πολύ πριν αρχίσει το επόμενο στάδιο «σφιξίματος» της νομισματικής πολιτικής, δηλαδή η επάνοδος των βασικών επιτοκίων σε «φυσιολογικότερα» επίπεδα. Η ΕΚΤ, τόνισε ο Γερμανός τραπεζίτης, οφείλει να διαμορφώνει την πολιτική της όχι ακολουθώντας τον οικονομικό κύκλο, δηλαδή περιμένοντας να σταθεροποιηθεί η ανάκαμψη και η δημιουργία θέσεων απασχόλησης, αλλά προκαταβολικά, ώστε να αντιμετωπίσει εν τη γενέσει τους τις όποιες πληθωριστικές πιέσεις.
Η προειδοποίηση Γουέμπερ ήταν μια προειδοποίηση που πρωτίστως απευθύνεται στους Έλληνες τραπεζίτες: σύμφωνα με πληροφορίες, η ΕΚΤ διαπιστώνει ότι οι ελληνικές τράπεζες είναι πρωταθλήτριες Ευρώπης στην άντληση ρευστότητας, με δανεισμό πολλαπλάσιο αυτού που θα τους αναλογούσε, με βάση τη συμμετοχή της χώρας στο ΑΕΠ της Ευρωζώνης και ήδη έχουν γίνει σχετικές νύξεις στην Τράπεζα της Ελλάδος, που έχει με τη σειρά της καλέσει τις τράπεζες να περιορίσουν σταδιακά τα ανοίγματά τους.
Οι εξελίξεις αυτές φέρνουν όλο και πιο κοντά το «γκρίζο» σενάριο για τις τράπεζες το 2010: αν υποχρεωθούν από την ΕΚΤ να επιστρέψουν τη ρευστότητα, άρα να σταματήσουν και το επικερδές «παιχνίδι» με τα ομόλογα, πριν επανέλθει σε ομαλότητα η οικονομία, για να κερδίζουν και πάλι από τη βασική τους δραστηριότητα στις χορηγήσεις, οι τράπεζες ίσως αντιμετωπίσουν μια χρονιά δυσκολότερη και από τη φετινή, καθώς θα χάσουν το βασικό «μαξιλάρι» προστασίας των ισολογισμών τους. Και αυτός είναι ένας παράγοντας σοβαρού ρίσκου, που κανένας σοβαρός επενδυτής στο ΧΑ δεν θα μπορούσε να αγνοήσει…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου