Η Ευρωπαϊκή Ένωση χρειάζεται μία Λευκή Βίβλο για την Άμυνα

Από το europeangeostrategy.ideasoneurope.eu

 (σε μετάφραση στα ελληνικά από typhoon)

Κάντε κλικ πάνω στην εικόνα για να δείτε την πλήρη πρόταση (στα αγγλικά)

Των Christos Katsioulis, Christoph Pohlmann και Borja Lasheras

 

Ένας Ισπανός διπλωμάτης με έδρα τη Βιέννη αρέσκεται να περιγράφει την τρέχουσα πολιτική ασφάλειας και άμυνας της Ευρωπαϊκής Ένωσης σαν ένα συγκρότημα τζάζ και φυσικά επ’ ουδενί ως μία κλασσική ορχήστρα: μουσικοί με διαφορετικά ταλέντα και όργανα συμμετέχουν σε ένα μόνιμο τζαμάρισμα, έχοντας σαν οδηγό μόνο το βασικό μουσικό σκοπό και τη γενική ιδέα του είδους της μουσικής που θέλουν να παίξουν […], δηλαδή ένα συγκρότημα που θεωρεί δύσκολο το να συμφωνήσει σε μία συγκεκριμένη διάταξη, αλλά το οποίο παρεμπιπτόντως βγάζει αρμονία – αν και όχι απαραίτητα με πλήρη ομοιογένεια. Η μπάντα αυτή είναι πολύ γνωστή στον κόσμο των ειδικών της μουσικής, ενώ το ευρύ κοινό είτε αγνοεί την ύπαρξή της, είτε βρίσκεται σε σύγχυση από τον παράξενο ήχο της. Από την άλλη, άλλες πιο πετυχημένες μπάντες επιδοκιμάζουν κάποια από τα προσόντα της μπάντας αυτής, καθώς και το γεγονός ότι εντέλει καταφέρνει και παίζει κάποιο είδος μουσικής, παρά τα τόσα προβλήματά της, ενώ γελούν με την έλλειψη επιτυχιών που την κατατρέχει. Αυτή θα μπορούσε να είναι μία αρκετά καλή περιγραφή της συνολικής απόδοσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως παίκτη της διεθνούς σκηνής, κατά τη διάρκεια της αρκετά ασταθούς δεκαετίας που αφήνουμε πίσω μας. Δηλαδή κάποια επιτεύγματα τακτικής και η πολύτιμη εμπειρία του "βλέποντας και κάνοντας" ως Ευρωπαϊκή Ένωση των είκοσι επτά, συνοδευόμενα από μία διάχυτη αίσθηση για έλλειψη κατευθύνσεων.

Η Συνθήκη της Λισσαβόνας θα έπρεπε να είχε βάλει τέλος στην ευρωπαϊκή κακοφωνία, ή θέτοντάς το αλλιώς: θα έπρεπε...

να  κάνει τον πλούτο του ευρωπαϊκού πλουραλισμού στην εξωτερική πολιτική ένα αποτελεσματικό στοιχείο προστιθέμενης αξίας για τον διεθνή παίκτη που λέγεται Ευρωπαϊκή Ένωση και όχι ένα μόνιμο κώλυμα. Η νέα Υψηλή Εκπρόσωπος για τις Εξωτερικές Υποθέσεις και την Πολιτική Ασφαλείας, Κάθριν Άστον, θα έπρεπε να διευθύνει αυτό το ιδιόμορφο μουσικό συγκρότημα. Μία χορωδία από τους καλύτερους διπλωμάτες όλης της Ευρώπης θα έπρεπε να την υποστηρίζει στο απαιτητικό εγχείρημα του να βγει τελικά κάποια «μουσική», δηλαδή να την υποστηρίζει η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (EEAS). Αλλά η πραγματικότητα μετά τη Λισσαβόνα είναι διαφορετική: η Επιτροπή (Κομισιόν), ο Γενικός Γραμματέας του Συμβουλίου, αλλά και τα παζάρια των Κρατών Μελών στα θέματα προσωπικού και χρηματοδότησης, προσπαθούν να ανακόψουν αυτή τη μελλοντική ραχοκοκαλιά της ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής. Η μόνη ακτίνα ελπίδας είναι ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Το Κοινοβούλιο χρησιμοποιεί το τρέχον κενό εξουσίας στις Βρυξέλλες και εγκαθίσταται το ίδιο στην πρωτοκαθεδρία της εξωτερικής πολιτικής και της πολιτικής ασφαλείας, όχι φυσικά θεσμικά και μέσα από νομικές καινοτομίες, αλλά χειριζόμενο με μεγάλη εμπειρία την εξουσία του στα θέματα προϋπολογισμού, αλλά και χρησιμοποιώντας τη μεγάλη ειδίκευση που διαθέτουν στα θέματα αυτά κάποια Μέλη του Ευρωκοινοβουλίου. Στην ουσία, αυτό το αναβαπτισμένο Κοινοβούλιο δημιουργεί τη δυναμική που χρειάζεται για να ενεργοποιηθεί η κουλτούρα ενιαίας στρατηγικής μεταξύ των Ευρωπαίων, αλλά και, γιατί όχι, να οικοδομηθεί μία ισχυρή δημοκρατική νομιμοποίηση της αναπτυσσόμενης πολιτικής ασφαλείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

ΣτΜ: Δείτε παραστατικά εδώ τη νέα δομή εξουσίας που δημιουργεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση η ενεργοποίηση της Συνθήκης της Λισσαβόνας.

Έτσι, η Ευρωπαϊκή Ένωση ασχολείται ξανά με τα εσωτερικά ευρωπαϊκά θέματα, δηλαδή με την εγωκεντρική προσέγγιση του να παραπονούνται όλοι για τα τελευταία χρόνια. Το μόνο πρόβλημα είναι, όμως, ότι ο κόσμος προχωράει ακόμα και αν η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν αισθάνεται ακόμα έτοιμη να το αντιμετωπίσει. Οι διατλαντικές σχέσεις αποτελούν το καλύτερο παράδειγμα: Ο Μπαράκ Ομπάμα απέφυγε την ευρω-αμερικανική διάσκεψη που θα διοργανωνόταν από την ισπανική προεδρεία στη Μαδρίτη, το Μάιο του 2010. Έγινε γνωστό ότι ο πρόεδρος θεώρησε αυτή τη συνάντηση με τους ηγέτες των είκοσι επτά και μέλη των κυβερνήσεών τους ως εξαιρετικά βαρετή και αντιπαραγωγική. Από κάποια σκοπιά, αυτό θα μπορούσε να εκληφθεί ως σνομπάρισμα. Ωστόσο, θα μπορούσε να ιδωθεί και ως ερέθισμα αφύπνισης. Η υπουργός εξωτερικών Χίλλαρυ Κλίντον επιβεβαίωσε το μήνυμα μόλις πριν από λίγες μέρες και τόνισε τις μεγάλες προσδοκίες που έχουν θέσει οι ΗΠΑ στη νέα επονομαζόμενη Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας. Προσέφερε στην Ευρωπαϊκή Ένωση άμεση συμμετοχή μαζί με τις ΗΠΑ στα θέματα που σχετίζονται με την ασφάλεια – κάτι που μέχρι σήμερα ήταν αποκλειστικό προνόμιο του ΝΑΤΟ. Το πιθανότερο είναι ότι και αυτή η πρόσκληση θα παραμείνει μη ακουσθείσα και αναπάντητη, αφού η Ευρωπαϊκή  Ένωση δε γνωρίζει ακόμα ακριβώς το ποιος θα μπορούσε να μιλήσει εκ μέρους της Ένωσης: ο Πρόεδρος της Επιτροπής (Κομισιόν) Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο? ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Χέρμαν Βαν Ρομπούι? ή η Υψηλή Εκπρόσωπος Εξωτερικών Υποθέσεων? Εκτός από αυτό, δεν υπάρχει κάποιος οδηγός σε ευρωπαϊκό επίπεδο, σε όρους συνολικών προτεραιοτήτων και μέσων που θα επιτευχθούν αυτές, εκτός από την πολύ έξυπνα συνταχθείσα αλλά μάλλον ασαφή Ευρωπαϊκή Στρατηγική Ασφαλείας από το 2003 (με επιπλέον την Αναφορά Υλοποίησης του 2008).

Αυτά δεν είναι αρκετά για την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία θεωρείται πλέον ως ένας παίκτης της διεθνούς σκηνής. Ούτε είναι στο ύψος των ευθυνών που έχει η Ευρώπη ως σύνολο απέναντι στο διεθνές σύστημα – όπως το έθεσε στο Μόναχο ο Ισπανός Υπουργός Εξωτερικών Miguel Ángel Moratinos, τόσο η Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και η Ατλαντική Συμμαχία (ΝΑΤΟ) θεωρούνται από τη διεθνή κοινότητα ως πάροχοι ασφάλειας. Πώς θα μπορούσε η Ευρωπαϊκή Ένωση να συνεισφέρει τις πολιτικές και στρατιωτικές ικανότητές της στη διατήρηση της ειρήνης και της ασφάλειας σε ένα ολοένα και ασταθέστερο περιβάλλον κάνοντας έτσι και τους ίδιους τους Ευρωπαίους πιο ασφαλείς?

Όμως υπάρχει ακόμα τεράστιο στρατηγικό κενό στην Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας: δεν υπάρχει ούτε το λεγόμενο «Μεγάλο Σχέδιο Στρατηγικής», ούτε κάποια λειτουργικότητα στη Στρατηγική Ασφάλειας. Παρ’ όλα αυτά η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ήδη διεξάγει πάνω από είκοσι αποστολές παγκοσμίως. Άρα μας λείπει μία φιλόδοξη και ρεαλιστική πολιτική κατεύθυνση για την Ευρωπαϊκή Ένωση ως παγκόσμιο παίκτη – δεν έχουμε ακόμα αναλάβει το σχηματισμό ενός Απολογισμού για τη Στρατηγική της άμυνας ή – για να χρησιμοποιήσω ευρωπαϊκούς όρους – μία Λευκή Βίβλο για την Ασφάλεια και την Άμυνα. Μία τέτοια Λευκή Βίβλος θα πρέπει να αποτυπώνει τις φιλοδοξίες μας ως αντίστοιχη εξουσία επί της πολιτικής ασφαλείας, καθώς και ως οδικό χάρτη του πώς θα επιτευχθούν αυτές οι φιλοδοξίες:

1. Μία Ευρωπαϊκή Λευκή Βίβλος θα πρέπει πρώτα να περιέχει καθαρότερα μηνύματα πάνω στο γιατί και το πώς θα επεμβαίνει η Ε.Ε. στο εξωτερικό, δηλαδή μία λίστα με τις κοινές ευρωπαϊκές γραμμές στις επεμβάσεις, που θα συνδυάζει τις τακτικές με τη στρατηγική, αλλά και την πιθανή και απαραίτητη ισορροπία μεταξύ των πολιτικών και στρατιωτικών μέσων.

2. Η Λευκή Βίβλος θα πρέπει να διευκρινίζει τις μετά-Λισσαβόνα δομές και τις αλληλοσυσχετίσεις τους, ώστε να ενισχύσει τη συνεκτικότητα των διαφορετικών πολιτικών εξωτερικής δράσης (από τη διεύρυνση έως την πολιτική καλής γειτονίας και την πολιτική ασφάλειας και άμυνας). Θα πρέπει επίσης να προετοιμάσει το δρόμο για την παγκόσμια αποδοχή της νέας Υψηλής Εκπροσώπου, ως το πρόσωπο και τον τηλεφωνικό αριθμό επικοινωνίας της υφηλίου με την Ευρώπη.  

ΣτΜ: Προφανώς αναφέρεται σε ρήση του τέως αμερικανού υπουργού εξωτερικών Χένρυ Κίσσινγκερ, ο οποίος όταν κάποτε ρωτήθηκε για την Ευρώπη είχε πει: «Ποια Ευρώπη? Έχει τηλεφωνικό αριθμό για να την καλέσω?»

3. Θα πρέπει να υπάρχουν στρατηγικές οδηγίες για τις ευρωπαϊκές διασυνδέσεις με τις παγκόσμιες δυνάμεις, όπως με τις ΗΠΑ, τη Ρωσία, την Κίνα, την Ινδία, το ΝΑΤΟ και άλλους. Αυτές οι διασυνδέσεις θα πρέπει να συμβαδίζουν με τους ευρωπαϊκούς κανόνες και να εξυπηρετούν τα ευρωπαϊκά συμφέροντα.

4. Η Λευκή Βίβλος θα πρέπει να ξεκαθαρίσει τα απαραίτητα μέσα που χρειάζεται μία παγκοσμιοποιημένη Ευρώπη. Μέχρι τώρα, υπάρχουν πολλά διαφορετικά πλαίσια και κύριοι στόχοι, χωρίς να εξηγείται ο σκοπός για τον οποίο θα διατεθούν τα μέσα που θα υποστηρίξουν αυτή τη διαδικασία οικοδόμησης.

5. Η ευρωπαϊκή βιομηχανική βάση για την άμυνα και την τεχνολογία είναι προϋπόθεση για την αποδοτική χρήση των μέσων, ειδικά στο στρατιωτικό πεδίο. Συνεπώς η Λευκή Βίβλος θα πρέπει να αναδεικνύει τις συνέπειες μίας Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας για τις εθνικές αμυντικές βιομηχανίες.

Η Κάθριν Άστον, η νέα «μαέστρος» της ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας, ανέλαβε πολύ δύσκολο έργο. Οι δύσκολες παγκόσμιες προκλήσεις για την Ευρωπαϊκή Ένωση, η σταθερή ανομοιομορφία των Μελών Κρατών, καθώς και τα τεράστια βήματα του Χαβιέ Σολάνα που ακολουθεί, απαιτούν πολλές περαιτέρω περιγραφές και διευκρινίσεις. Ξεκινώντας τη διαδικασία για τη δημιουργία μίας Λευκής Βίβλου για την Ασφάλεια και την Άμυνα, θα μπορούσε να εξασφαλίσει μία συνεπή πολιτική κατεύθυνση και μέσω αυτής να οικοδομήσει πάνω στα σχετικώς επιτυχημένα κατορθώματα της περίπου ενδεκαετούς Ευρωπαϊκής Πολιτικής  για την Ασφάλεια και την Άμυνα. Αυτή η πολιτική κατεύθυνση θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σαν «παρτιτούρα» για το τζαζ συγκρότημα που διευθύνει. Μάλλον δε θα μετατραπεί ποτέ σε ορχήστρα, αλλά θα βγάζει μία ή δύο μεγάλες επιτυχίες το χρόνο. Κι αυτές θα είναι για το συμφέρον όλης της Ευρώπης, αν και κάποιες εθνικές κυβερνήσεις εμφανίζονται πολύ αργές στο να αντιλαμβάνονται τις πραγματικότητες του σύγχρονου κόσμου, προσπαθώντας να ανεβάσουν τη δική τους μουσική στα τσάρτ.