Συμμετείχα πρόσφατα στις Βρυξέλλες σε μια συνάντηση προβληματισμού, όπου ένας πολύ διακεκριμένος Ευρωπαίος πολιτικός εκδήλωσε μεγαλόφωνα την αγωνία του για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) τώρα που αναλαμβάνει τα ηνία η γενιά των παιδιών του.
«Υπάρχει πολλή φλυαρία για το έλλειμμα ηγεσιών στην Ευρώπη», αλλά το ζήτημα είναι πολύ βαθύτερο», συλλογίστηκε φωναχτά. «Η αλήθεια είναι πως το υπόδειγμα της ευρωπαϊκής πολιτικής που εφαρμόζουμε σήμερα σχεδιάστηκε για μια διαφορετική εποχή, όταν ακόμα διακρίνονταν τα ξεχωριστά συμφέροντα των διαφόρων κοινωνικών ομάδων. Τώρα αυτό δεν είναι πια σαφές: η ευρωπαϊκή κοινωνία άλλαξε, έγινε πιο ατομιστική και σύνθετη».
Ο διάσημος Ιταλός μυθιστοριογράφος και δοκιμιογράφος Ουμπέρτο Έκο (Umberto Eco), είχε δηλώσει κάποτε...
πως το μέλλον της Ευρώπης εξαρτάται από τη σεξουαλική ζωτικότητα της γενιάς των φοιτητικών ανταλλαγών του «Εράσμους». Αλλά τελικά τα πράγματα εξελίσσονται πολύ διαφορετικά από ότι υπέθετε ο αξιοσέβαστος πρόεδρος της «ευρωπαϊκής επιτροπής» (Κομισιόν) Ζακ Ντελόρ (Jacques Delors), που πίστευε πως αρκεί η ανάδυση μιας πολύγλωσσης μεσαίας τάξης και η συναισθηματική ταύτισή της με το «ευρωπαϊκό σύνταγμα».
Αντιθέτως, είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν οι νεότεροι Ευρωπαίοι σήμερα θεωρούν πως μια «ολοένα και στενότερη ένωση» είναι η λύση στα προβλήματά τους. Ενώ τα ακροδεξιά κόμματα ανεβαίνουν σε όλη την Ευρώπη, σε όλα σχεδόν τα κράτη-μέλη της ΕΕ η γενιά των παιδιών του Έκο είναι πολύ πιο οργισμένη και η πολιτική αστάθεια αυξάνει.
Τελικά η «γενιά του Εράσμους» μοιάζει μάλλον με τους «πανκ» της δεκαετίας του '70. Το «πανκ» ξεκίνησε σαν αντίδραση στον αποτυχημένο ιδεαλισμό της προηγούμενης γενιάς: τον ελεύθερο, αδέσμευτο έρωτα, το σοσιαλισμό με ανθρώπινο πρόσωπο, την αντιιμπεριαλιστική συμπαράσταση στους λαούς της νοτιοανατολικής Ασίας κ.ο.κ. Η οικονομική στασιμότητα και η κοινωνική ανησυχία, η δυσπιστία προς τους πολιτικούς και τους επιχειρηματίες προκάλεσε ένα υπονομευτικό «αντικίνημα» που κατήγγειλε τόσο τον ιδεαλισμό όσο και την εξουσία. Ήταν επίσης η εκδήλωση ενός απελπιστικού μηδενισμού: η εποχή που ένα μεγάλο μέρος της δύσης αποφάσισε πως η παρακμή της ήταν αναπόφευκτη και δεν υπήρχε τρόπος αντίδρασης.
Ο πιο πρόσφατος ιδεαλισμός θεωρούσε πως η ευημερία και η σταθερότητα των ευρωπαϊκών κοινωνιών ήταν δεδομένες, και πως η ΕΕ το εξασφάλιζε περαιτέρω αυτό. Αποδεικνύεται όμως πως ήταν κι αυτός μια «φούσκα», που σκάει ερχόμενος σε επαφή με την σκληρή πραγματικότητα: έχουμε αβεβαιότητα για την παγκόσμια οικονομία, αλλεπάλληλα προγράμματα λιτότητας στο εσωτερικό και την απελπιστικά δυσχερή διαχείριση των προβλημάτων που προκαλεί η μετανάστευση.
Η ΕΕ αφήνει πίσω της τους δικούς της «χίπηδες» και τις ειρηνόφιλες ελίτ της που προετοίμασαν την ενοποίηση της Γερμανίας, τη δημιουργία της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς το 1992, την «οικονομική νομισματική ένωση» (ΟΝΕ), την ελεύθερη μετακίνηση χωρίς διαβατήρια και τον φαινομενικά ατέρμονα κύκλο «χαρτών» και συνθηκών που υποτίθεται πως θα άλλαζαν τον κόσμο.
Είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως το κίνημα «πανκ» ήταν μάλλον μια κραυγή πόνου, παρά μια συνεκτική ιδεολογία. Εκείνη η γενιά αγωνιούσε καθώς ένιωθε πως οδηγούνταν αμείλικτα προς μια λύση που δεν ήταν έτοιμη να αποδεχθεί. Το «πανκ» προαισθανόταν την έλευση πολιτικών σαν το Ρόναλντ Ρέιγκαν (Ronald Reagan) και τη Μάργκαρετ Θάτσερ (Margaret Thatcher) που υποσχέθηκαν την αποκατάσταση της τάξης και την ανανέωση της ευημερίας, χάρη στην επιστροφή στις συντηρητικές αξίες.
Σαν τους «σεξ πίστολς» πριν απ' αυτούς, οι σημερινοί «ευρωπάνκ» διαισθάνονται πως ίσως και να «μην υπάρχει μέλλον» στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, αφού λείπει η βούληση τόσο για να λειτουργήσει αυτή, όσο και για να αντιστραφεί η πορεία της.
Μπορούμε πάντως να υποθέσουμε πως η απογοήτευση της εποχής μας σύντομα θα οδηγήσει πολλά ευρωπαϊκά κόμματα να πάψουν να έχουν στο απυρόβλητο την ΕΕ, που ως εγγυητής της ειρήνης στην Ευρώπη θεωρείται ακόμα εν πολλοίς υπεράνω κριτικής. Η όψιμη ανακάλυψη του Βερολίνου πως η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση απειλεί κατά κάποιον τρόπο το «γερμανικό τρόπο ζωής», η ρητή άρνηση της Σλοβακίας να συμμετάσχει στο πακέτο σωτηρίας της Ελλάδας και η πρόθεση της νέας ολλανδικής κυβέρνησης να περικόψει τη συμμετοχή της στον προϋπολογισμό της ΕΕ κατά το εντυπωσιακό 50%, προαναγγέλλουν τις νέες τάσεις.
Εντωμεταξύ βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια νέα ανησυχητική κατάσταση, στην οποία η ΕΕ μοιάζει πως θα βρίσκεται σε διαρκή κρίση· το ευρώ αποσυντίθεται κάτω από τα μάτια μας· η ήπειρός μας μοιάζει να βουλιάζει στην άμμο, σε έναν κόσμο όπου ακόμα και οι Αμερικάνοι κρατιούνται στην επιφάνεια με τα δόντια. Σαν τη δεκαετία του '70, ζούμε σε ακραίους καιρούς, και η αναρχία απειλεί την περιφέρεια.
Ζούμε σε μια εποχή όπου, όσο κι αν μοιάζει απίστευτο, το σύστημα διακυβέρνησης που αποκαλείται ΕΕ ίσως και να τρεκλίζει, διότι η γενιά του Ντελόρ υπερεκτίμησε τις οικονομικές δυνατότητες της ενιαίας αγοράς, την ευχρηστία του κοινού νομίσματος, τη δημοφιλία των κοινοτικών θεσμών και τις πιθανότητες της Ευρώπης να αναδειχθεί σε παγκόσμια δύναμη.
Η σημερινή γενιά ηγετών βρίσκεται αντιμέτωπη με τη βαριά, άχαρη δουλειά να ολοκληρώσει την Ευρώπη. Το σκληρό δίλημμα είναι: είτε να μπορέσει να μετατρέψει τις ονειροπολήσεις των πατεράδων της σε κάτι χρήσιμο, είτε να τα αφήσει όλα να σωριαστούν σε ερείπια. Ποιος μπορεί να την κατηγορήσει πως δεν μπορεί να αποφασίσει με τη μία ποια είναι η σωστότερη επιλογή;
ΠΗΓΗ πρωτότυπου
ΠΗΓΗ στα ελληνικά
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου