By Wolfgang Münchau
Την επομένη της διαφιλονικούμενης απόφασης να υποβάλλεται η διαδικασία κυρώσεων σε πολιτική ψήφο, βρισκόμουν στο γραφείο ενός γνωστού Ευρωπαίου κεντρικού τραπεζίτη, ο οποίος είχε εκνευριστεί. Η ευρωζώνη δεν θα έχει πλέον κανέναν τρόπο να ελέγχει τη δημοσιονομική ασωτία, δήλωσε.
Αυτό όμως συνέβη και το 1998. Δεν έχουν αλλάξει πολλά. Οι Γερμανοί και οι Γάλλοι είχαν συζητήσει και τότε εάν οι κυρώσεις θα πρέπει να επιβάλλονται αυτομάτως ή όχι. Και οι κεντρικοί τραπεζίτες ήταν απλώς έξαλλοι.
Για τον κ. Jean-Claude Trichet η δημοσιοποίηση ενός επίσημου εγγράφου διαφωνίας -αφού οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης την προηγούμενη εβδομάδα προχώρησαν σε ένα προσχέδιο πιο χαλαρής συμφωνίας- είναι εξαιρετικά ασυνήθιστη κίνηση σε πολλά επίπεδα. Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας ζήτησε να γίνει ένα σημαντικό βήμα μπροστά. Όμως, οι Γάλλοι και οι Γερμανοί δεν προχωρούν. Κινούνται σε κύκλους. Από την εισαγωγή του ευρώ, ο κόσμος έχει διανύσει τη χειρότερη χρηματοοικονομική κρίση στην Ιστορία και τη δυσμενέστερη ύφεση των τελευταίων 70 ετών - και οι πολιτικοί ηγέτες ασχολούνται κυρίως με μικρολεπτομέρειες του Συμφώνου Σταθερότητας, το οποίο υποτίθεται ότι ελέγχει το κρατικό χρέος και τα επίπεδα των ελλειμμάτων στους προϋπολογισμούς.
Αυτό όμως συνέβη και το 1998. Δεν έχουν αλλάξει πολλά. Οι Γερμανοί και οι Γάλλοι είχαν συζητήσει και τότε εάν οι κυρώσεις θα πρέπει να επιβάλλονται αυτομάτως ή όχι. Και οι κεντρικοί τραπεζίτες ήταν απλώς έξαλλοι.
Για τον κ. Jean-Claude Trichet η δημοσιοποίηση ενός επίσημου εγγράφου διαφωνίας -αφού οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης την προηγούμενη εβδομάδα προχώρησαν σε ένα προσχέδιο πιο χαλαρής συμφωνίας- είναι εξαιρετικά ασυνήθιστη κίνηση σε πολλά επίπεδα. Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας ζήτησε να γίνει ένα σημαντικό βήμα μπροστά. Όμως, οι Γάλλοι και οι Γερμανοί δεν προχωρούν. Κινούνται σε κύκλους. Από την εισαγωγή του ευρώ, ο κόσμος έχει διανύσει τη χειρότερη χρηματοοικονομική κρίση στην Ιστορία και τη δυσμενέστερη ύφεση των τελευταίων 70 ετών - και οι πολιτικοί ηγέτες ασχολούνται κυρίως με μικρολεπτομέρειες του Συμφώνου Σταθερότητας, το οποίο υποτίθεται ότι ελέγχει το κρατικό χρέος και τα επίπεδα των ελλειμμάτων στους προϋπολογισμούς.
Η πραγματική ειρωνεία είναι πως το σύμφωνο, σε όποια μορφή του, δεν έχει καμία σχέση με το μέλλον της ευρωζώνης. Αυτή μπορεί να είναι μία σοκαριστική δήλωση. Αρκεί, όμως, να δει κανείς τα στοιχεία. Εν αντιθέσει με τη λαοφιλή εξιστόρηση, η δημοσιονομική ασωτία παίζει μικρό μόνο ρόλο στην κρίση χρέους της ευρωζώνης.
Διαδοχικές ελληνικές κυβερνήσεις "έκλεβαν", αλλά βάσει της δικής μου πληροφόρησης αυτό συνέβαινε με τουλάχιστον μερική γνώση εκ μέρους των ανώτερων Ευρωπαίων αξιωματούχων που εμπλέκονταν στη διαδικασία. Επέλεξαν να μην εφαρμόσουν το σύμφωνο για...
Διαδοχικές ελληνικές κυβερνήσεις "έκλεβαν", αλλά βάσει της δικής μου πληροφόρησης αυτό συνέβαινε με τουλάχιστον μερική γνώση εκ μέρους των ανώτερων Ευρωπαίων αξιωματούχων που εμπλέκονταν στη διαδικασία. Επέλεξαν να μην εφαρμόσουν το σύμφωνο για...
πολιτικούς λόγους. Όταν έγινε δημοσίως γνωστό το ύψος του ελληνικού ελλείμματος, το φθινόπωρο του 2009, οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν ήθελαν να επιβάλουν κυρώσεις σε μία νεοεκλεγμένη κυβέρνηση. Όλοι ήθελαν να δώσουν στον Γιώργο Παπανδρέου, τον πρωθυπουργό της Ελλάδας, μία τελευταία ευκαιρία. Τελικά ήταν σωστή απόφαση.
Ως προς την Ισπανία και την Ιρλανδία, ποτέ δεν παραβίασαν τους κανόνες και κατά συνέπεια δεν τέθηκε ποτέ θέμα κυρώσεων, αυτόματων ή μη. Ακόμη και το τρομακτικό έλλειμμα της Ιρλανδίας, το οποίο προβλέπεται ότι θα ανέλθει φέτος στο 32% του ΑΕΠ, δεν αποτελεί παραβίαση των ευρωπαϊκών κανόνων. Το πακέτο διάσωσης των τραπεζών της θεωρείται έκτακτη περίπτωση και εξαιρείται από τη διαδικασία κυρώσεων. Η Πορτογαλία έχει επιδείξει δημοσιονομική ασωτία, αλλά και πάλι το πραγματικό πρόβλημα ήταν οι τράπεζες.
Και στις τρεις χώρες η κρίση δημιουργήθηκε από ανισορροπίες του ιδιωτικού κλάδου, οι οποίες ξεπερνούν κατά πολύ τις ανισορροπίες στους κρατικούς προϋπολογισμούς. Η Γερμανία μπορεί να εμφανίζεται ως πρότυπο αρετής, όμως το ύψος των χρεών της είναι κοντά στα επίπεδα της Γαλλίας. Είναι υψηλότερο του ισπανικού χρέους και ελάχιστα μικρότερο από το χρέος της Πορτογαλίας. Η Γερμανία, όμως, προ της κρίσης κατέγραφε πλεόνασμα στο εμπορικό της ισοζύγιο της τάξεως του 8%, ενώ η Ισπανία σημείωνε έλλειμμα 10%. Και ενώ καταγράφηκε κάποια βελτίωση, βάσει των στοιχείων που έχω δει, η κατάσταση επιδεινώνεται εκ νέου.
Έτσι, εάν όντως θέλει κάποιος να λύσει το πρόβλημα της ευρωζώνης, τότε το σημείο εκκίνησης δεν είναι το Σύμφωνο Σταθερότητας. Η εμμονή στο σύμφωνο δεν προκύπτει από την ανησυχία για το μέλλον της ευρωζώνης, αλλά από διαμάχη μεταξύ των θεσμών των Βρυξελλών.
Τι συνέβει με όλες εκείνες τις προτάσεις περί μακροοικονομικής εποπτείας, όπου περιλαμβάνεται και η ομάδα εργασίας του προέδρου του Eurogroup, κ. Herman van Rompuy; Ο κ. Rompuy προτείνει ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης, σε συνδυασμό με το ήδη συμφωνηθέν Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Αποτίμησης Συστημικού Ρίσκου. Θα μπορούσαν, όμως, αυτοί οι νέοι κανόνες να εμποδίσουν την ισπανική ή την ιρλανδική φούσκα στην αγορά κατοικίας; Δεν μπορώ να δω με ποιον τρόπο θα μπορούσε να συμβεί κάτι τέτοιο. Θα μπορούσε άραγε ο πρωθυπουργός της Ισπανίας, κ. José Luis Rodríguez Zapatero να επιβάλει την απαιτούμενη φορολογία για την αντιμετώπιση της φούσκας στο real estate έπειτα από απαίτηση των Βρυξελλών ή της Φρανκφούρτης; Βεβαίως όχι.
Υπάρχουν μόνο δύο εξηγήσεις για την ύβρη του κ. van Rompuy ως προς τις προτάσεις του για μακροοικονομική εποπτεία: είτε είναι αφελής είτε έχει διαφορετική ατζέντα.
Και τι συμβαίνει με τον προτεινόμενο μηχανισμό αντιμετώπισης κρίσεων; Όταν η κ. Angela Merkel, η καγκελάριος της Γερμανίας, υπαναχώρησε την προηγούμενη εβδομάδα στο θέμα της αυτόματης επιβολής κυρώσεων, κέρδισε τη συγκατάβαση του Γάλλου Προέδρου, κ. Nicolas Sarkozy, για τη στήριξη της Γερμανίας ως προς αυτόν τον μηχανισμό. Έτσι, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας των 440 δισ. ευρώ, που δημιουργήθηκε τον Μάιο για τη στήριξη των χωρών της ευρωζώνης που αντιμετωπίζουν προβλήματα, δεν θα ανανεωθεί.
Το 2013 θα αντικατασταθεί από έναν σκληρό μηχανισμό αντιμετώπισης κρίσεων, ο οποίος θα κληθεί να απευθυνθεί στο ζήτημα της λογικής ασυνέπειας ενός συστήματος, που αποκλείει το ενδεχόμενο εξόδου (από την ευρωζώνη), χρεοκοπίας αλλά και διάσωσης. Οι Γερμανοί εξακολουθούν να στηρίζουν την αρχή της "μη διάσωσης" και έχουν αποδεχτεί ότι δεν μπορεί να επιβληθεί σε μία χώρα η έξοδος από την ΟΝΕ, ενάντια στη θέλησή της. Κατά συνέπεια, μένει μόνο η επιλογή της χρεοκοπίας.
Εάν η κ. Merkel πετύχει στην προώθηση των θέσεών της -και νομίζω ότι θα τα καταφέρει-, τότε αυτό συνεπάγεται ότι ο μηχανισμός διαχείρισης κρίσεων της ευρωζώνης θα στηρίζεται στην επιλογή της χρεοκοπίας.
Κατά συνέπεια, η ευρωζώνη θα καταλήξει με πιο σκληρούς κανόνες, με φτωχή εφαρμογή τους και χωρίς αποτελεσματικό πλαίσιο για τον χειρισμό των ανισορροπιών στον ιδιωτικό κλάδο, έχοντας παράλληλα έναν επίσημο θεσμικό μηχανισμό που ενθαρρύνει τη χρεοκοπία. Η κρίση προφανώς δεν ήταν αρκετά μεγάλη για να επιφέρει πραγματικές αλλαγές πολιτικής. Εάν -ή πιο σωστά, όταν- έρθει η επόμενη κρίση, ίσως να είναι πολύ αργά.
Ως προς την Ισπανία και την Ιρλανδία, ποτέ δεν παραβίασαν τους κανόνες και κατά συνέπεια δεν τέθηκε ποτέ θέμα κυρώσεων, αυτόματων ή μη. Ακόμη και το τρομακτικό έλλειμμα της Ιρλανδίας, το οποίο προβλέπεται ότι θα ανέλθει φέτος στο 32% του ΑΕΠ, δεν αποτελεί παραβίαση των ευρωπαϊκών κανόνων. Το πακέτο διάσωσης των τραπεζών της θεωρείται έκτακτη περίπτωση και εξαιρείται από τη διαδικασία κυρώσεων. Η Πορτογαλία έχει επιδείξει δημοσιονομική ασωτία, αλλά και πάλι το πραγματικό πρόβλημα ήταν οι τράπεζες.
Και στις τρεις χώρες η κρίση δημιουργήθηκε από ανισορροπίες του ιδιωτικού κλάδου, οι οποίες ξεπερνούν κατά πολύ τις ανισορροπίες στους κρατικούς προϋπολογισμούς. Η Γερμανία μπορεί να εμφανίζεται ως πρότυπο αρετής, όμως το ύψος των χρεών της είναι κοντά στα επίπεδα της Γαλλίας. Είναι υψηλότερο του ισπανικού χρέους και ελάχιστα μικρότερο από το χρέος της Πορτογαλίας. Η Γερμανία, όμως, προ της κρίσης κατέγραφε πλεόνασμα στο εμπορικό της ισοζύγιο της τάξεως του 8%, ενώ η Ισπανία σημείωνε έλλειμμα 10%. Και ενώ καταγράφηκε κάποια βελτίωση, βάσει των στοιχείων που έχω δει, η κατάσταση επιδεινώνεται εκ νέου.
Έτσι, εάν όντως θέλει κάποιος να λύσει το πρόβλημα της ευρωζώνης, τότε το σημείο εκκίνησης δεν είναι το Σύμφωνο Σταθερότητας. Η εμμονή στο σύμφωνο δεν προκύπτει από την ανησυχία για το μέλλον της ευρωζώνης, αλλά από διαμάχη μεταξύ των θεσμών των Βρυξελλών.
Τι συνέβει με όλες εκείνες τις προτάσεις περί μακροοικονομικής εποπτείας, όπου περιλαμβάνεται και η ομάδα εργασίας του προέδρου του Eurogroup, κ. Herman van Rompuy; Ο κ. Rompuy προτείνει ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης, σε συνδυασμό με το ήδη συμφωνηθέν Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Αποτίμησης Συστημικού Ρίσκου. Θα μπορούσαν, όμως, αυτοί οι νέοι κανόνες να εμποδίσουν την ισπανική ή την ιρλανδική φούσκα στην αγορά κατοικίας; Δεν μπορώ να δω με ποιον τρόπο θα μπορούσε να συμβεί κάτι τέτοιο. Θα μπορούσε άραγε ο πρωθυπουργός της Ισπανίας, κ. José Luis Rodríguez Zapatero να επιβάλει την απαιτούμενη φορολογία για την αντιμετώπιση της φούσκας στο real estate έπειτα από απαίτηση των Βρυξελλών ή της Φρανκφούρτης; Βεβαίως όχι.
Υπάρχουν μόνο δύο εξηγήσεις για την ύβρη του κ. van Rompuy ως προς τις προτάσεις του για μακροοικονομική εποπτεία: είτε είναι αφελής είτε έχει διαφορετική ατζέντα.
Και τι συμβαίνει με τον προτεινόμενο μηχανισμό αντιμετώπισης κρίσεων; Όταν η κ. Angela Merkel, η καγκελάριος της Γερμανίας, υπαναχώρησε την προηγούμενη εβδομάδα στο θέμα της αυτόματης επιβολής κυρώσεων, κέρδισε τη συγκατάβαση του Γάλλου Προέδρου, κ. Nicolas Sarkozy, για τη στήριξη της Γερμανίας ως προς αυτόν τον μηχανισμό. Έτσι, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας των 440 δισ. ευρώ, που δημιουργήθηκε τον Μάιο για τη στήριξη των χωρών της ευρωζώνης που αντιμετωπίζουν προβλήματα, δεν θα ανανεωθεί.
Το 2013 θα αντικατασταθεί από έναν σκληρό μηχανισμό αντιμετώπισης κρίσεων, ο οποίος θα κληθεί να απευθυνθεί στο ζήτημα της λογικής ασυνέπειας ενός συστήματος, που αποκλείει το ενδεχόμενο εξόδου (από την ευρωζώνη), χρεοκοπίας αλλά και διάσωσης. Οι Γερμανοί εξακολουθούν να στηρίζουν την αρχή της "μη διάσωσης" και έχουν αποδεχτεί ότι δεν μπορεί να επιβληθεί σε μία χώρα η έξοδος από την ΟΝΕ, ενάντια στη θέλησή της. Κατά συνέπεια, μένει μόνο η επιλογή της χρεοκοπίας.
Εάν η κ. Merkel πετύχει στην προώθηση των θέσεών της -και νομίζω ότι θα τα καταφέρει-, τότε αυτό συνεπάγεται ότι ο μηχανισμός διαχείρισης κρίσεων της ευρωζώνης θα στηρίζεται στην επιλογή της χρεοκοπίας.
Κατά συνέπεια, η ευρωζώνη θα καταλήξει με πιο σκληρούς κανόνες, με φτωχή εφαρμογή τους και χωρίς αποτελεσματικό πλαίσιο για τον χειρισμό των ανισορροπιών στον ιδιωτικό κλάδο, έχοντας παράλληλα έναν επίσημο θεσμικό μηχανισμό που ενθαρρύνει τη χρεοκοπία. Η κρίση προφανώς δεν ήταν αρκετά μεγάλη για να επιφέρει πραγματικές αλλαγές πολιτικής. Εάν -ή πιο σωστά, όταν- έρθει η επόμενη κρίση, ίσως να είναι πολύ αργά.
Copyright The Financial Times Ltd. All rights reserved.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου